(Lời người dịch) Đây là một bài viết được dịch gần như nguyên bản từ Anatomy of a Dress Shoe – Dr. Christopher Lee từ Gentleman’s Gazette. Hy vọng với bài dịch này, bạn sẽ nhận được những kiến thức cần thiết khi tìm hiểu & lựa chọn về giày da – một thành phần không thể thiếu được trong tổng thể Âu phục cổ điển hoàn chỉnh.
Về mặt cấu trúc, những đôi giày tây có thể là kiểu giày phức tạp nhất mà bạn mang hàng ngày. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích các thành phần cấu thành nên một đôi giày để bạn có thể lựa chọn được như một chuyên gia.
Gần đây trên Gentleman’s Gazette, chúng tôi đã thảo luận về các đặc điểm tạo nên một bộ suit và một chiếc quần Âu . Tiếp tục cho một cái nhìn toàn diện từ đầu đến chân, chúng ta hôm nay sẽ đến với giày da. Khi mua giày, ta thường chọn trước tiên vì kiểu dáng và độ vừa vặn, nhưng hiếm khi vì kết cấu riêng – những thành phần khó mà nhìn thấy được của chúng.
Giải phẫu một đôi giày tây
Theo định nghĩa phổ quát, một đôi giày được chia thành hai phần chính, phần trên – da mũ (the upper) là tất cả mọi thứ trên bàn chân của bạn cộng với lớp lót, và đế giày (the sole) tạo nên mặt dưới. Chúng ta hãy bắt đầu bằng cách xem xét phần trên, phần dễ thấy nhất của giày, từ trước cho tới phía sau.
Mũi giày (Toe)
Da mũ của giày được làm bằng cách căng da trên một khuôn đúc giày (last), khuôn giày này được chạm khắc và thường làm bằng gỗ, sau đó để nguyên như vậy một thời gian để da định hình theo hình dạng mà đôi giày muốn có.
Cuối cùng, phần da mũ này được cố định vào đế bằng keo hoặc đinh. Ở ngay phía trước của da mũ, chúng ta có phần mũi giày được làm đơn giản hoặc được trang trí, có thể bằng một phần hoạ tiết đục lỗ (medallion).
Đây là một mẫu dập của mũi giày được tạo thành từ các lỗ đục trên da, khiến nó trở nên đời thường, giảm tính trang trọng hơn một chút, và phần mũi giày trơn sẽ trang trọng hơn phần mũi giày có trang trí đục lỗ. Hình dạng mũi giày có thể thay đổi, và dù là tròn, mũi almond hay chiseled (mũi khoằm) đều đóng vai trò quan trọng trong vẻ ngoài và ấn tượng trực quan của đôi giày cũng như mức độ vừa vặn thoải mái trên bàn chân chúng ta.
Phần Vamp
Ngay phía sau mũi giày là phần vamp. Đây là khu vực sẽ gập lại khi bạn đi bộ và do đó sẽ dễ bị nhăn. Bạn hẳn không bao giờ muốn đánh xi, đặc biệt là xi sáp vào phần vamp này vì xi sẽ khô và nứt ở các nếp nhăn, tạo nên tổng thể thiếu tinh tế và thô ráp không cần thiết.
Mặc dù vamp giày bị nhăn là điều không thể tránh khỏi theo di chuyển, nhưng bạn có thể giảm thiểu tình trạng này bằng cách chọn giày làm bằng loại da chất lượng rồi dùng thêm shoe trees – cây giữ form giày sau mỗi lần sử dụng để toàn bộ đôi giày được phục hồi form dáng ban đầu, một phần nào đó là vậy.
Phần Quarters
Tiếp theo đó là quarters. Phần này bao gồm mọi thứ trên mũ giày, bao gồm cả vị trí của dây giày cho đến mảnh da quấn quanh gót giày; về bản chất, quarters là hai bên và phía sau giày. Đây cũng là thành phần quyết định sự khác biệt giữa giày Derby và giày Oxford.
Ở giày Derby, quarters được khâu trên phần vamp giày, tạo thành hai vạt mở rồi được buộc lại với nhau bằng dây giày hoặc ta cũng có kiểu ngược lại, với phần vamp được khâu phía trên quarters. Điều này tạo nên vẻ ngoài sạch sẽ hơn và do đó trang trọng hơn, vì không có vạt da nào ở trên cùng. Khi thắt dây giày Derby, sẽ luôn có một khoảng hở giữa hai vạt, được gọi là hệ thống buộc dây mở (open lacing system).
Mặt khác, khoảng hở trên giày Oxford rất nhỏ (có thể coi như không có), đó là lý do tại sao nó được gọi là giày có hệ thống buộc dây kín (close lacing system).
Bản thân dây giày được xỏ qua các lỗ xỏ – mắt giày (eyelets), thường là năm cặp, đôi khi là bốn cặp, được đục qua khu vực được gọi là mặt giày. Bên dưới mặt giày, ta sẽ tìm thấy lưỡi gà, một miếng da trông giống như tên gọi giải phẫu của nó. Chúng ta thường không nghĩ lưỡi gà có mục đích cụ thể – nó chỉ “ở đó” – nhưng thực ra nó được thiết kế để bảo vệ mu bàn chân bạn khỏi áp lực của dây giày.
Phía sau giày là đường viền trên cùng – cạnh trên cùng của lỗ hổng mà bạn xỏ chân vào giày. Ở gót giày, đường viền trên cùng này được hỗ trợ bên trong bằng lớp gia cố làm bằng da tăng cường được gọi là phần đệm gót.
Hãy bảo vệ gót giày bằng shoe horn – cây đón gót: việc đè gót chân vào đường viền trên cùng khi bạn xỏ chân vào giày sẽ khiến phần da ở đó bị cong và xẹp. Điều này có thể để lại nếp nhăn vĩnh viễn hoặc làm biến dạng khu vực đó, làm hỏng đi tính toàn vẹn cần có của một đôi giày.
Đế trong (Insole)
Bên trong giày có đế lót, với giày tây thường được làm bằng da mềm. Đế lót tạo lớp đệm êm ái, thoải mái để bàn chân bạn được thoải mái.
Đế giày này tương phản với đế ngoài cứng – phần dưới cùng của giày – chạm đất. Giữa đế trong và đế ngoài là đế giữa, có thể làm bằng nút chai, để đệm.
Ngoài ra, bên dưới mu bàn chân, các nhà sản xuất có thể đặt một thanh kim loại, gỗ hoặc sợi thủy tinh mỏng hình chữ nhật, giúp nâng đỡ bàn chân – được gọi là shank. Việc lựa chọn vật liệu thanh kim loại và việc có nên sử dụng hay không phụ thuộc vào thương hiệu. Ví dụ, theo một cuộc khảo sát trên Reddit , Crockett & Jones sử dụng gỗ, Meermin sử dụng thép và Allen Edmonds không sử dụng bất cứ thứ gì cả.
Vùng Welt
Giúp cố định thành phần chuyển tiếp giữa phần trên và đế ngoài là đường welt. Đây là một dải da mỏng nhô ra xung quanh mép đế ngoài mà phần trên được cố định vào.
Những người sành giày sẽ biết rằng có hai cách để làm điều này là khâu đế giày Goodyear hoặc khâu Blake. Giày đế Goodyear , được đặt theo tên một loại máy ban đầu do Goodyear sản xuất, đắt hơn vì cách đế ngoài được gắn vào phần trên, bao gồm phương pháp khâu đôi phức tạp hơn. Vì vậy, chúng có thể được đóng lại đế khá dễ dàng bởi thợ đóng giày để phục hồi cho đôi giày tiếp tục sử dụng, miễn là da mũ vẫn còn… đủ tốt để dùng tiếp!
Ngược lại, phương pháp Blake sử dụng phương pháp khâu đơn giản hơn, trong đó đế trong, da mũ và đế ngoài được ghép lại với nhau bằng một mũi khâu duy nhất, tuy dễ thực hiện nhưng lại khó sửa chữa hơn nhiều so với Goodyear Welt.
Vì bên trong cấu trúc của giày được chạy bằng máy, nên việc đóng lại đế giày sẽ khó khăn nếu thợ đóng giày của bạn không có chiếc máy đó. Và ngay cả khi họ có, đây vẫn là một quá trình tốn nhiều công sức hơn và có khả năng tốn kém hơn. Vì lý do này, và vì độ phức tạp của khâu viền Goodyear cũng đi kèm với nhiều điểm cộng hơn khác, nên một đôi giày khâu viền Goodyear thường đáng để đầu tư và được coi là tiêu chuẩn cao hơn cho chất lượng.
Đế ngoài (Sole)
Đế ngoài là phần dưới cùng của giày và phải đáp ứng được nhu cầu hỗ trợ toàn bộ trọng lượng của người mang và chịu được ma sát khi đi trên mặt đất. Trong giày tây, đế ngoài được làm bằng da thường được coi là loại thanh lịch nhất, nhưng đế Dainite cao su cũng là lựa chọn phổ biến cho những người muốn có độ bám tốt hơn và khả năng chống nước tốt hơn . Độ dày của da có thể thay đổi, với nhiều lớp đế ngoài xuất hiện ở giày chunky Derby như những đôi do Tricker’s hoặc Church’s ở Anh sản xuất. Những đôi này có thể được gọi là đế “da đôi”.
Với đế ngoài làm bằng da, có nhiều lựa chọn hơn cho các chi tiết, cấu trúc khác nhau làm tăng thêm sự thanh lịch và sự “nghệ”. Một ví dụ là phần eo vát hoặc fiddleback – mà tôi có nhắc tới trong một bài viết trước đây.
Trước đây, điểm này chỉ được thấy trên giày bespoke , nhưng các công nghệ mới hơn đã giúp nó có thể tiếp cận được dễ dàng hơn trong các mẫu giày đóng sẵn. Phần eo là phần hẹp nhất của đế, nằm giữa gót chân và phần ball của bàn chân, ngay bên dưới vòm bàn chân của bạn; giống như phần eo là phần hẹp nhất của thân mình trong một vóc dáng lý tưởng ở mỗi con người. Vát eo sẽ bào mỏng phần da ở đó và tạo cho nó vẻ ngoài sắc nét như được đục đẽo tỉ mỉ. Phần eo fiddlehead được nhận biết khi phần eo vát được kéo dài thành hình chữ V về phía mũi giày.
Cuối cùng, chúng ta có gót ở phía sau, dưới cùng của giày. Giống như đế ngoài, gót có thể được tạo nên bởi các lớp da hoặc cao su riêng lẻ, và đôi khi là sự kết hợp của cả hai. Cao su thường được dành riêng cho cạnh sau của gót, như trong ảnh giày Gaziano & Girling bên trên để tăng cường độ ma sát, bám đường cho đôi giày.
Một đôi giày tây chất lượng cao thường sẽ nối cao su với da bằng mối ghép mộng đuôi chim. Một điểm nhấn bổ sung mà bạn có thể tìm thấy ở gót giày được gọi là “gentleman’s notch” hoặc “gentleman’s corner” – vát bớt một phần cao su ở đế đầy tinh tế.
Đây là một khía cắt từ góc trước bên trong của gót giày, ban đầu được thiết kế để giữ cho gấu quần của người mặc không bị vướng vào gót chân trong quá trình nhấc chân lên và hạ chân xuống khi đi bộ. Điều này thực sự chỉ xảy ra với quần ống rộng, phổ biến hơn trong Thời đại hoàng kim (Golden Age) của trang phục nam giới, vì vậy nó được coi là “tàn tích” của quá khứ hơn là thứ có mục đích thực sự vào ngày nay; tuy nhiên, nó là một sự công nhận truyền thống và là dấu hiệu của sự chú ý đến từng chi tiết.
Kết luận
Giày được mô tả là “được chế tạo”, và đúng với thuật ngữ đó, chúng thực sự được chế tạo từ nhiều bộ phận hợp thành một tổng thể thống nhất. Thông thường, chúng ta chọn giày dựa trên vẻ ngoài và độ vừa vặn của chúng, đây là những cân nhắc quan trọng, thay vì dựa trên các đặc điểm cấu trúc riêng lẻ. Tuy nhiên, việc phát triển về thẩm mỹ cũng như hiểu biết sẽ tạo nên sự nhìn nhận mọi thứ tổng thể, giúp bạn đánh giá chất lượng và tay nghề để đưa ra được lựa chọn cuối cùng hợp lý nhất!
